Mentaal

We maken het allemaal wel eens mee: je komt op een feestje waar je (bijna) niemand kent. Je weet niet precies wie er allemaal zijn, of het een zit-of sta-feestje is, wat mensen drinken en of er wellicht wordt gedanst. Wat doe je dan? Je neemt het allemaal in je op, neemt het drankje dat je andere gasten ziet drinken en maakt voorzichtig een praatje. Met andere woorden: je tast de sfeer af en je houd je nog even op de vlakte. Naarmate het feestje op gang komt voel je je steeds meer op je gemak, kies je het drankje dat je favoriet is en ga je uiteindelijk misschien wel los op de dansvloer.

Wist je dat 7 op de 10 sportteams afgelopen seizoen ondermaats heeft gepresteerd omdat de groepsdynamiek niet goed was? Zeventig procent! Teams die veel energie hebben gestoken in techniek- en tactiektrainingen en wedstrijdvoorbereidingen. Waarbij 'het' er vervolgens niet uitkwam, omdat groepsprocessen niet helemaal lekker liepen.

‘Komt toch allemaal wel goed joh.’ ‘Maak je niet zo druk.’ ‘Het kan altijd erger!’ Er is niets mis met een gezonde dosis optimisme, maar het gevaar is dat je hierin doorslaat en terecht komt in toxische positiviteit. Hoe zorg je als coach voor een veilige, positieve omgeving, en hoe stimuleer je sporters elkaar te steunen op een opbouwende manier?

De high-five, de knuffel, het dansje en de midair celebratory bump of flying shoulder bump (in de lucht tegen elkaar op springen). Allemaal manieren waarop teamsporters een score of doelpunt met elkaar vieren. En zonder dat ze het misschien zelf in de gaten hebben, is dat eigenlijk heel slim. Want door al dit fysieke contact komt het hormoon oxytocine vrij in hun hersenen. En dat hormoon blijkt een belangrijke rol te spelen in de samenwerking tussen mensen.

Gaan we dit jaar barbecueën of doen we nog een laatste teamuitje? In veel sporten zit het competitieseizoen er bijna op. Dan komt er een moment waarop het team het seizoen afrondt, waarna iedereen (voor even) zijn of haar eigen weg gaat.

In veel sportcompetities staan de play-offs voor de deur. Nog even, en dan is bekend wie de kampioenen zijn in de Eredivisie Voetbal, de Korfbal League, De BNXT League en de Hoofdklasse Hockey. Niet lang daarna is het alweer tijd om voorbereidingen te treffen voor het nieuwe seizoen. Het doel van veel clubs: de toppers behouden en zoveel mogelijk nieuwe topspelers aantrekken. Maar, is dat eigenlijk wel zo handig?

Het is al jarenlang een doorn in het oog van sportverenigingen, de leegloop en de uitval van voornamelijk jonge sporters. De afgelopen 2 jaar is het er uiteraard niet makkelijker op geworden, met alle lockdowns en maatregelen. Maar nu we weer lekker bezig zijn geven wij jullie graag 5 praktische tips over hoe jij als coach kan voorkomen dat jouw jonge sporters stoppen!

Hoe maak je van een groep individuele sporters nu een hecht team, dat goed presteert? Een interessant onderwerp waar veel over valt te vertellen. Deze keer een vraag van een coach uit de praktijk. Een vraag die mij regelmatig wordt gesteld. “Als ik het goed heb begrepen, zijn volgens verschillende theorieën conflicten nodig voor de groei van een team. Ik vraag me af: Is het nou echt zo dat conflicten een voorwaarde zijn om als team te kunnen ontwikkelen? En als er geen conflicten zijn, is er dan geen groei?”

“In de sport proberen coaches hun teams op zóveel fronten beter te maken: conditioneel, technisch, tactisch en mentaal… Investeren in de dynamiek van je team is hét aspect, dat daarin vaak nog onderbelicht blijft. Terwijl daarmee juist veel winst te behalen valt. Daarom schreef ik dit boek”, zegt Marjolein Torenbeek. En geeft zij op 6 september 2022 een sessie over het onderwerp.

Dagblad Trouw kopte enkele dagen voor de start van de Olympische Winterspelen: “De Nederlandse shorttrackers zijn één grote familie.” Voor de trouwe volger van de sport geen nieuws, in de afgelopen jaren werd de groep al vaker geroemd vanwege het hechte collectief. Ook de Nederlandse schaatsers vormen een eenheid, ook al bestaat deze groep uit verschillende commerciële ploegen. De ‘gouden tip’ van Ireen Wüst aan Kjeld Nuis (goud op de 1500 meter) was een mooi voorbeeld van die eenheid, evenals de aanmoediging van (toch echt een concurrent) Thomas Krol vlak voordat Nuis van start zou gaan op zijn gouden race.

Michael Jordan en de Bulls 1991. Wie hieraan terugdenkt ziet het team en de speler als één. De man, zijn compaan Pippen en de coach Phil Jackson; we zien ze als één geheel in de sportgeschiedenis. Maar het had zo anders kunnen lopen. Vergeet niet dat in de jaren voorafgaand aan het succes van het team, het individuele succes minstens zo groot was. Michael Jordan was ook zonder titel op zak onstopbaar en kon in zijn eentje hele wedstrijden overnemen en domineren met 40-50-60 punten.

Iedere teamsporter, iedere coach heeft het wel eens meegemaakt: ‘choking under pressure’. Het team heeft zich goed voorbereid, is helemaal klaar voor de wedstrijd. En dan op hét moment komt het er niet uit. Het team bevriest, maakt onnodige fouten, lijkt de weg kwijt. Ineens lukt het niet meer om dat uit te voeren, waar vele uren op geoefend is. Wedstrijd verloren, een illusie armer.

Als coach wil je graag dat je team een eenheid vormt. Een eenheid staat garant voor veel positieve energie en weinig gedoe. Het betekent dat teamleden elkaar vertrouwen, goed samenwerken aan gezamenlijke doelen, elkaar steunen en vertrouwen hebben in de capaciteiten van het team. Dit alles komt de prestaties van het team ten goede.

Nerveus zijn, zenuwen, of wedstrijdspanning, er zijn allerlei woorden voor dat gevoel vlak voor een wedstrijd, een presentatie of een sollicitatiegesprek. Zenuwachtig zijn klinkt niet goed en het lijkt soms alsof sporters het liefst helemaal geen zenuwen willen voelen. Maar is dat inderdaad ideaal?

Iedere jeugdtrainer met één of meerdere jaren ervaring heeft het ongetwijfeld wel eens meegemaakt: een ouder die komt vertellen dat zijn of haar kind onzeker is. Het onzeker zijn wordt dan vaak gebruikt als een tegenpool van zelfvertrouwen. Een gebrek aan zelfvertrouwen gaat weliswaar vaak samen met onzeker zijn over ‘iets’, maar er zijn heel goed situaties voorstelbaar waarin iemand vol zelfvertrouwen omgaat met een bepaalde onzekerheid. Denk bijvoorbeeld aan het moment dat je als trainer voor het eerst kennis gaat maken met je nieuwe team. Je stapt dan met geloof in je eigen kennis, vaardigheden en visie (dus vol zelfvertrouwen) een onzekere situatie binnen, je weet immers niet hoe het team gaat reageren op jouw aanpak en plannen.

Wie kent het niet? Op een dag bedenk je dat je iets wilt bereiken, iets wat je heel graag wilt, en je start vol enthousiasme. Misschien wil je 10 km kunnen hardlopen, vanaf nu twee keer per week naar de sportschool of elke week een boek lezen. De eerste dagen of weken gaat het ontzettend goed. Dan merk je dat je motivatie langzaam afneemt. Waar je eerst nog plezier beleefde aan de activiteit, voelt het steeds meer als ‘moeten’. Je stelt je doel bij (5 km hardlopen, 1 keer per week sporten of af en toe een hoofdstuk lezen, is tenslotte al heel wat), of gooit het bijltje er helemaal bij neer (laat maar zitten, gaat toch niet lukken).