Mentaal

Als coach ben je waarschijnlijk gefocust op training, techniek en tactiek. Wist je echter dat veel sporters méér verliezen door gebrek aan herstel voor het brein dan door fysieke vermoeidheid?

Wat kun je doen als je merkt dat een jongere op de sportclub niet zo lekker in zijn vel zit? Wat zijn signalen? Welke vragen kun je stellen? Wat kun jij doen om te helpen? En wat kun je beter niet doen? Die vragen worden nu beantwoord met een laagdrempelige online tool: De Checkers. Met deze tool – samen met jongeren ontwikkeld – wil Stichting MIND Us supportfiguren zoals trainer-coaches op een sportvereniging handvatten geven om jongeren met beginnende mentale klachten te kunnen ondersteunen door een luisterend oor te bieden en de juiste vragen te stellen.

In de wereld van de topsport zijn het vaak de kleinste details die het verschil maken. Een fractie van een seconde, een subtiele aanpassing in techniek of een mentale switch kan bepalen of een atleet wint of verliest. Coaches en sporters investeren dan ook veel tijd in fysieke training, strategie en mentale voorbereiding. Maar er is één cruciale factor die vaak over het hoofd wordt gezien: taal. De woorden die coaches kiezen, de manier waarop sporters met zichzelf praten en de instructies die tijdens trainingen en wedstrijden worden gegeven, hebben een directe invloed op prestaties.1 Sportpsychologen Maaike Bierstekers en Linda Abu El-Hassan duiken dieper in de kracht van taal bij sportprestaties.

Een recent artikel op cyclingnews.com belicht de toenemende mentale gezondheidscrisis in het profwielrennen. Zaken als depressie, verslaving en burn out komen vaker voor dan gedacht — zelfs bij topnamen zoals Mark Cavendish en Tom Dumoulin. Onderzoek laat zien dat maar liefst 27,8 % van de wielrenners kampt met depressieve klachten, en tot 22 % worstelt met verslavingsgerelateerde gedragingen.

De Limburgse sportpsycholoog Joep Teeken kwam erachter dat het creëren van een vertrouwensband tussen een atleet en zijn of haar coach een onderbelicht, maar o zo belangrijk onderwerp is. Daarom schreef hij er na jaren van research een boek over: De mens achter de atleet in de schijnwerpers. Het verschijnt binnenkort.

ECO-Coachen is ontstaan op het CIOS Heerenveen, waar nieuwsgierigheid en samenwerking tussen coaches uit verschillende sporten leidde tot een unieke kruisbestuiving. Een mooi voorbeeld daarvan is een alternatieve training voor voetballers van Jong Oranje onder leiding van Foppe de Haan.

De sportomgeving is een plek waar de mentale gezondheid van jonge sporters kan worden versterkt. De inzet, vaardigheden en manier van training geven van de trainer spelen hierbij een belangrijke rol. Dat blijkt uit het onderzoek ‘Mentale gezondheid van jonge sporters van het Mulier Instituut’. Onderzoeker Wikke van Stam geeft hierin advies hoe jeugdtrainers van jonge sporters (5 – 25 jaar) de mentale gezondheid kunnen bevorderen.

In elke sport draait het om details. Tactiek, techniek, fysieke fitheid en steeds vaker ook: mentale kracht.Toch wordt één cruciale groep vaak vergeten in mentale begeleiding: de reservespelers. In voetbal, basketbal, hockey en andere teamsporten geldt: je kunt geen kampioen worden zonder een sterke bank. Een goed gecoachte bank maakt vaak het verschil tussen een gelijkspel en een overwinning. In dit artikel duikt Ciska de Bruin in actuele inzichten uit de sportpsychologie en geeft ze coaches vijf direct toepasbare strategieën om reservespelers mentaal te begeleiden, te motiveren en klaar te stomen als cruciale krachten binnen het team.

Zelfvertrouwen creëren bij sporters is een voortdurende reis. Een sporter kan nog zo goed zijn, maar als tijdens een wedstrijd het zelfvertrouwen ontbreekt, kunnen de prestaties achterblijven. In de NLcoach-workshop ‘Confidence kit voor sporters’ nam sportpsycholoog Jeroen Davids aanwezige coaches mee op die reis naar meer zelfvertrouwen. In dit artikel deelt hij praktische tools bij aspecten die hierbij van invloed zijn, zoals feedback geven, doelen stellen en het zorgen voor zelfkennis en zelfreflectie. Bij de nieuwe workshop ‘Mentale kracht: de sleutel tot presteren onder druk’ op 26 mei gaat Davids nog verder in op het vergroten van het zelfvertrouwen.

Iedere sporter krijgt er vroeg of laat mee te maken: negatieve gedachten die het zelfvertrouwen ondermijnen, prestaties in de weg staan en de motivatie doen afnemen. “Ik kan dit niet”, “Mijn tegenstander is veel sterker” of “Wat als ik faal?” – deze interne stem kan een krachtig obstakel vormen op weg naar succes. Als coach speel je een cruciale rol in het begeleiden van sporters bij het omgaan met deze negatieve gedachten. Maar hoe herken je negatieve denkpatronen? Welke technieken kun je inzetten om sporters te helpen deze gedachten te doorbreken? In de workshop ‘Omgaan met negatieve gedachten’ op 16 april beantwoordt sportpsycholoog Berber van den Berg die praktische vragen.

In de sportwereld hoor je vaak dat atleten “hun hoofd leeg moeten maken” om optimaal te presteren. Negatieve gedachten worden gezien als afleidend en storend, en daarom wordt er soms geadviseerd om deze te onderdrukken of volledig te negeren. Dit klinkt logisch: als je niet nadenkt over falen, dan presteer je beter, toch? Echter, uit psychologisch onderzoek blijkt dat deze strategie niet alleen ineffectief is, maar zelfs averechts kan werken. Wanneer je probeert bepaalde gedachten te onderdrukken, kunnen ze juist sterker en frequenter terugkomen (Wegner, 1994). Dit fenomeen staat bekend als het ‘rebound-effect’ en kan leiden tot een verhoogd gevoel van stress en mentale ruis, wat een negatieve invloed heeft op sportprestaties.

De DQ achter zijn naam na de 1500 meter wereldbekerwedstrijd in Thialf zorgde bij Kjeld Nuis voor een fikse woede-uitbarsting. Hoe kun je als coach je sporter in zo’n situatie helpen? Ciska de Bruijn, Sportpsycholoog VSPN, geeft daarom zeven mentale technieken en tips om frustratie te voorkomen en beter met dit soort situaties om te gaan.

Als coach speel je een cruciale rol in het herstelproces van je sporters. Herstel is niet alleen fysiek, maar ook mentaal van groot belang om blessures te voorkomen, prestaties te verbeteren en duurzaam succes te waarborgen.

Herstellen is in de sport misschien wel de belangrijkste training. De coach speelt hier een cruciale rol bij. Het Jaarcongres Wetenschap voor de Sportpraktijk op 28 november heeft niet voor niets als thema ‘De coach als manager van herstel’. Tijdens dat compacte congres, georganiseerd door NLcoach en Topsport Topics, word je in een ochtend bijgepraat over alle facetten van herstel. Jan de Jonge, hoogleraar arbeids- en sportpsychologie aan de TU Eindhoven, zal dieper ingaan op het mentale herstel. “Laat de sport even voor wat het is en maak vooral je hoofd leeg. Daar moet je als coach ook op sturen.”

Er kunnen talloze oorzaken zijn voor het ontwikkelen van verstoord eetgedrag bij sporters, variërend van persoonlijke en sociale tot biologische factoren. De coach speelt hierin een cruciale rol, die zowel positief als negatief kan uitpakken. Als coach kun je iemand ondersteunen en begeleiden naar een gezondere relatie met voeding, maar je kunt onbewust ook bijdragen aan het versterken van ongezonde patronen of overtuigingen. Het is daarom van groot belang dat coaches zich bewust zijn van hun impact en zich richten op het bevorderen van een gebalanceerde en gezonde benadering van voeding en welzijn.

De praktijk laat zien dat zelfvertrouwen niet een kwestie is van ‘’ik heb het of ik heb het niet’’. Zelfvertrouwen kan per week, per dag of zelfs per uur verschillen. Het is afhankelijk van de situatie, en van je eigen gevoel op dat moment. Stel je eens voor: je hebt volgende week een belangrijk moment, waarin je moet presteren. Je hebt je zeer goed voorbereid en je weet precies wat je moet doen. Als je deze situatie leest. Wat verwacht je dat er gaat gebeuren tijdens de week? Zal je het zelfvertrouwen behouden, of juist niet? Of is er nog een andere mogelijkheid?