Door Marjolein Torenbeek

Dagblad Trouw kopte enkele dagen voor de start van de Olympische Winterspelen: “De Nederlandse shorttrackers zijn één grote familie.” Voor de trouwe volger van de sport geen nieuws, in de afgelopen jaren werd de groep al vaker geroemd vanwege het hechte collectief. Ook de Nederlandse schaatsers vormen een eenheid, ook al bestaat deze groep uit verschillende commerciële ploegen. De ‘gouden tip’ van Ireen Wüst aan Kjeld Nuis (goud op de 1500 meter) was een mooi voorbeeld van die eenheid, evenals de aanmoediging van (toch echt een concurrent) Thomas Krol vlak voordat Nuis van start zou gaan op zijn gouden race.

Iedere teamsporter, iedere coach heeft het wel eens meegemaakt: ‘choking under pressure’. Het team heeft zich goed voorbereid, is helemaal klaar voor de wedstrijd. En dan op hét moment komt het er niet uit. Het team bevriest, maakt onnodige fouten, lijkt de weg kwijt. Ineens lukt het niet meer om dat uit te voeren, waar vele uren op geoefend is. Wedstrijd verloren, een illusie armer.

Als coach wil je graag dat je team een eenheid vormt. Een eenheid staat garant voor veel positieve energie en weinig gedoe. Het betekent dat teamleden elkaar vertrouwen, goed samenwerken aan gezamenlijke doelen, elkaar steunen en vertrouwen hebben in de capaciteiten van het team. Dit alles komt de prestaties van het team ten goede.

Wie kent het niet? Op een dag bedenk je dat je iets wilt bereiken, iets wat je heel graag wilt, en je start vol enthousiasme. Misschien wil je 10 km kunnen hardlopen, vanaf nu twee keer per week naar de sportschool of elke week een boek lezen. De eerste dagen of weken gaat het ontzettend goed. Dan merk je dat je motivatie langzaam afneemt. Waar je eerst nog plezier beleefde aan de activiteit, voelt het steeds meer als ‘moeten’. Je stelt je doel bij (5 km hardlopen, 1 keer per week sporten of af en toe een hoofdstuk lezen, is tenslotte al heel wat), of gooit het bijltje er helemaal bij neer (laat maar zitten, gaat toch niet lukken).

Het belang van een groeimindset op individueel niveau is bij de meeste trainers-coaches wel bekend. Een groeimindset betekent dat een sporter erin gelooft dat hij zijn talent kan ontwikkelen. Hierdoor gaat hij uitdagingen aan, is hij niet bang om fouten te maken en zet hij door als het tegenzit. Met als gevolg dat hij zich op de lange termijn sneller ontwikkelt dan zijn teamgenoot met een fixed mindset.

Ruim 100 jaar geleden deed de Fransman Ringelmann een interessante ontdekking. Als landbouwingenieur was hij benieuwd naar de factoren van invloed op werkprestaties. In een van zijn experimenten gaf hij mannen de opdracht zo hard mogelijk aan een touw te trekken. Om te beginnen alleen en vervolgens ook in teams van wisselende grootte. Met een dynamometer mat hij steeds de trekkracht.

Eindelijk is het dan zover: de Olympische Spelen zijn begonnen. Terwijl je de verschillende Nederlandse sporters en teams in actie ziet, is het slim om alvast na te denken over hoe je met jouw sporters het nieuwe seizoen wil gaat starten. Ook al weten we nog niet precies hoe dat er straks gaat uitzien (i.v.m. Corona-maatregelen), waar je als coach wel controle over hebt, is jouw team een goede start geven.

Op 13 juni speelde Nederland de eerste EK-wedstrijd tegen Oekraïne. In deze wedstrijd vielen drie van de vijf doelpunten in de laatste 15 minuten. Dat is niet ongewoon. Het komt vaker voor dat in het laatste kwartier van de wedstrijd nog meerdere doelpunten vallen. Onderzoek laat zien dat in deze laatste periode over het algemeen meer doelpunten worden gescoord dan in de periodes daarvoor.

Sporters die vertrouwen hebben in hun eigen kunnen, presteren over het algemeen beter. Ze stellen uitdagender doelen, twijfelen minder en zijn meer gefocust. Ditzelfde geldt ook voor teams: hoe groter het vertrouwen van de teamleden in de capaciteiten van het team als geheel, hoe beter het team presteert.

Je team gemotiveerd houden tijdens een succesvol seizoen is vaak geen probleem. Maar niet ieder team rijgt de successen aan elkaar, en dat is vaak terug te zien aan de motivatie van sporters tijdens trainingen. De inzet is net wat minder, evenals de focus. Dit gaat ten koste van de energie, het plezier en de ontwikkeling van de sporters.

Veel sportteams en groepen sporters binnen RTC’s (denk aan sportklimmen, judo en turnen), hebben een handvol experts om zich heen. Dit begeleidingsteam bestaat vaak uit enkele coaches, een fysiotherapeut, een sportpsycholoog, een fysiektrainer en/of een teammanager. Alle aandacht en energie van dit begeleidingsteam gaat (uiteraard, zul je misschien denken) uit naar de groep sporters. Met de gedachte: ‘Full focus op de groep, zodat zij optimaal kunnen presteren.’

De Netflixserie QB1 volgt drie zeer talentvolle American football-quarterbacks uit drie verschillende teams in hun laatste seizoen op high school. Deze jongens willen in dat laatste jaar zo goed mogelijk presteren, en zo veel mogelijk goede beelden van succesvolle veldacties verzamelen, voor een zo groot mogelijke kans op de overstap naar de NCAA Divison 1 college football.

Toen ik zelf nog basketbalde, luisterde ik onderweg naar de sporthal en tijdens de warming-up graag naar muziek. Een van de nummers die mij hielp om in de juiste mood te komen was ‘Rabbit Run’ van Eminem. Dit nummer zorgde bij mij voor veel energie, zin om er hard voor te gaan, en het krijgen van de juiste focus.

Wie is de aanvoerder in jouw team? Wie heeft hem/haar die rol gegeven? En wat is daarbij doorslaggevend geweest? En heb je wel eens nagedacht over gedeeld leiderschap?

Een kleine quiz: welk team zal, zodra de competities eindelijk weer worden opgestart, beter presteren? 1) Het team dat het beste maakt van de mogelijkheden om te trainen tijdens deze lockdown: individuele kracht- en hardlooptraining, techiektraining in twee-of viertallen, met af en toe een uitstapje naar een andere sport? 2) Of het team dat dit allemaal doet EN elke twee weken een training opoffert om een online teammeeting te organiseren, waarin ze elkaar beter leren kennen of samen bingo spelen?