Wanneer ik dit vraag aan coaches hoor ik meestal een van de volgende antwoorden:

• Hij (of zij) heeft de rol ‘verdiend’ door het aantal jaren dat hij onderdeel is van het team/vanwege zijn/haar kwaliteiten in het veld.
• Hij ligt het beste in de groep en is dus de beste persoon om de rest te motiveren.
• Hij heeft van alle spelers in het team de beste leiderschapskwaliteiten.

Marc Lammers

Mijn ervaring is dat de meeste sportteams één aanvoerder hebben. Hoe is dat in jouw team? Heb je wel eens nagedacht over gedeeld leiderschap? Met andere woorden: om verschillende spelers in je team een leiderschapsrol te geven? Oud-hockeybondscoach Marc Lammers wel. In een interview van 2019 in de Volkskrant deed hij eens de volgende uitspraak over het leiderschap in zijn team: “Minke Booij was verantwoordelijk voor mentaliteit, Janneke Schopman voor de tactiek en Fatima Moreira de Melo voor alles rond het veld.”

Ook zei hij: “Je ziet vaak dat aanvoerders minder gaan presteren, omdat ze het zo druk hebben om de anderen te helpen. Plus alle plichtplegingen langs het veld. Gedeeld aanvoerderschap is ideaal.”

Beter presteren

Niet alleen Marc Lammers heeft positieve ervaringen met het geven van verschillende leiderschapsrollen aan verschillende teamleden. Katrien Fransen van de KU Leuven doet al een aantal jaren onderzoek naar de relatie tussen leiderschap binnen sportteams en teamprestaties. Het onderzoek (onder bijna 4500 teamsporters en coaches) laat zien dat teams vaak beter presteren wanneer leiderschapsrollen verdeeld zijn over meerdere teamleden, dan wanneer een aanvoerder of leider alle taken op zich neemt. Niet alleen presteren de teams beter, ook identificeren spelers zich meer met het team en zijn de sociale cohesie, taakcohesie én het vertrouwen in het team groter.

Hierbij is van belang dat deze aanvoerders door hun teamgenoten ook echt als leiders worden gezien. Dat zijn dan vaak de natuurlijke leiders. Teams presteren vooral beter wanneer de verschillende rollen over meerdere natuurlijke leiders zijn verdeeld, dan wanneer er één aanvoerder op basis van verdienste is aangewezen door de coach. Ook blijken teams die de rollen over meerdere personen (drie of vier) hebben verdeeld, beter te presteren dan teams met één (of twee) aanvoerder(s), die alle rollen moet(en) vervullen.

Wat betekent dit voor jouw team?

Voor jouw team betekent dit dat het verstandig kan zijn deze vier rollen toe te wijzen aan verschillende spelers in je team. Het team moet deze spelers geschikt vinden voor de rol, dus je doet er goed aan je team in deze keuze betrekken. Dit doe je bijvoorbeeld door ze allemaal te vragen wie ze het meest geschikt vinden om de rol van taakleider, motivationeel leider, sociaal leider en extern leider op zich te nemen. Wanneer je dit doet, zal je zien dat er gauw enkele namen komen bovendrijven.

De volgende stap is dat je deze spelers de keuze geeft: willen jullie deze rol op je nemen? Zien ze dit zitten, dan help je ze door expliciet te maken wat je van ze verwacht. Wat doet een motivationeel leider bijvoorbeeld, en op welke momenten? Ten slotte is het belangrijk dat je ze helpt groeien in hun rol en het zo goed mogelijk uitvoeren van hun taak. Van nature is iemand misschien wel een motivator, maar de leidende rol in het motiveren zal hij/zij misschien moeten ontwikkelen.

Relevanter dan ooit

Binnenkort gaat een aantal topsportcompetities weer van start. Ieder team dat wedstrijden mag gaan spelen, zal regelmatig getest worden op een eventuele Covid-19 besmetting. Regelmatig zullen spelers een positieve uitslag krijgen, waardoor ze thuis moeten blijven. Ook om deze reden is het slim om als coach alvast na te denken over hoe je de rollen binnen je team kunt spreiden, zodat je de kans vergroot dat je altijd aanvoerders van de verschillende rollen op het veld hebt staan.