Mentaal

De sportomgeving is een plek waar de mentale gezondheid van jonge sporters kan worden versterkt. De inzet, vaardigheden en manier van training geven van de trainer spelen hierbij een belangrijke rol. Dat blijkt uit het onderzoek ‘Mentale gezondheid van jonge sporters van het Mulier Instituut’. Onderzoeker Wikke van Stam geeft hierin advies hoe jeugdtrainers van jonge sporters (5 – 25 jaar) de mentale gezondheid kunnen bevorderen.

In elke sport draait het om details. Tactiek, techniek, fysieke fitheid en steeds vaker ook: mentale kracht.Toch wordt één cruciale groep vaak vergeten in mentale begeleiding: de reservespelers. In voetbal, basketbal, hockey en andere teamsporten geldt: je kunt geen kampioen worden zonder een sterke bank. Een goed gecoachte bank maakt vaak het verschil tussen een gelijkspel en een overwinning. In dit artikel duikt Ciska de Bruin in actuele inzichten uit de sportpsychologie en geeft ze coaches vijf direct toepasbare strategieën om reservespelers mentaal te begeleiden, te motiveren en klaar te stomen als cruciale krachten binnen het team.

Zelfvertrouwen creëren bij sporters is een voortdurende reis. Een sporter kan nog zo goed zijn, maar als tijdens een wedstrijd het zelfvertrouwen ontbreekt, kunnen de prestaties achterblijven. In de NLcoach-workshop ‘Confidence kit voor sporters’ nam sportpsycholoog Jeroen Davids aanwezige coaches mee op die reis naar meer zelfvertrouwen. In dit artikel deelt hij praktische tools bij aspecten die hierbij van invloed zijn, zoals feedback geven, doelen stellen en het zorgen voor zelfkennis en zelfreflectie. Bij de nieuwe workshop ‘Mentale kracht: de sleutel tot presteren onder druk’ op 26 mei gaat Davids nog verder in op het vergroten van het zelfvertrouwen.

Iedere sporter krijgt er vroeg of laat mee te maken: negatieve gedachten die het zelfvertrouwen ondermijnen, prestaties in de weg staan en de motivatie doen afnemen. “Ik kan dit niet”, “Mijn tegenstander is veel sterker” of “Wat als ik faal?” – deze interne stem kan een krachtig obstakel vormen op weg naar succes. Als coach speel je een cruciale rol in het begeleiden van sporters bij het omgaan met deze negatieve gedachten. Maar hoe herken je negatieve denkpatronen? Welke technieken kun je inzetten om sporters te helpen deze gedachten te doorbreken? In de workshop ‘Omgaan met negatieve gedachten’ op 16 april beantwoordt sportpsycholoog Berber van den Berg die praktische vragen.

In de sportwereld hoor je vaak dat atleten “hun hoofd leeg moeten maken” om optimaal te presteren. Negatieve gedachten worden gezien als afleidend en storend, en daarom wordt er soms geadviseerd om deze te onderdrukken of volledig te negeren. Dit klinkt logisch: als je niet nadenkt over falen, dan presteer je beter, toch? Echter, uit psychologisch onderzoek blijkt dat deze strategie niet alleen ineffectief is, maar zelfs averechts kan werken. Wanneer je probeert bepaalde gedachten te onderdrukken, kunnen ze juist sterker en frequenter terugkomen (Wegner, 1994). Dit fenomeen staat bekend als het ‘rebound-effect’ en kan leiden tot een verhoogd gevoel van stress en mentale ruis, wat een negatieve invloed heeft op sportprestaties.

De DQ achter zijn naam na de 1500 meter wereldbekerwedstrijd in Thialf zorgde bij Kjeld Nuis voor een fikse woede-uitbarsting. Hoe kun je als coach je sporter in zo’n situatie helpen? Ciska de Bruijn, Sportpsycholoog VSPN, geeft daarom zeven mentale technieken en tips om frustratie te voorkomen en beter met dit soort situaties om te gaan.

Als coach speel je een cruciale rol in het herstelproces van je sporters. Herstel is niet alleen fysiek, maar ook mentaal van groot belang om blessures te voorkomen, prestaties te verbeteren en duurzaam succes te waarborgen.

Herstellen is in de sport misschien wel de belangrijkste training. De coach speelt hier een cruciale rol bij. Het Jaarcongres Wetenschap voor de Sportpraktijk op 28 november heeft niet voor niets als thema ‘De coach als manager van herstel’. Tijdens dat compacte congres, georganiseerd door NLcoach en Topsport Topics, word je in een ochtend bijgepraat over alle facetten van herstel. Jan de Jonge, hoogleraar arbeids- en sportpsychologie aan de TU Eindhoven, zal dieper ingaan op het mentale herstel. “Laat de sport even voor wat het is en maak vooral je hoofd leeg. Daar moet je als coach ook op sturen.”

Er kunnen talloze oorzaken zijn voor het ontwikkelen van verstoord eetgedrag bij sporters, variërend van persoonlijke en sociale tot biologische factoren. De coach speelt hierin een cruciale rol, die zowel positief als negatief kan uitpakken. Als coach kun je iemand ondersteunen en begeleiden naar een gezondere relatie met voeding, maar je kunt onbewust ook bijdragen aan het versterken van ongezonde patronen of overtuigingen. Het is daarom van groot belang dat coaches zich bewust zijn van hun impact en zich richten op het bevorderen van een gebalanceerde en gezonde benadering van voeding en welzijn.

De praktijk laat zien dat zelfvertrouwen niet een kwestie is van ‘’ik heb het of ik heb het niet’’. Zelfvertrouwen kan per week, per dag of zelfs per uur verschillen. Het is afhankelijk van de situatie, en van je eigen gevoel op dat moment. Stel je eens voor: je hebt volgende week een belangrijk moment, waarin je moet presteren. Je hebt je zeer goed voorbereid en je weet precies wat je moet doen. Als je deze situatie leest. Wat verwacht je dat er gaat gebeuren tijdens de week? Zal je het zelfvertrouwen behouden, of juist niet? Of is er nog een andere mogelijkheid?

Het overkomt veel sportteams: na een goede start van de wedstrijd, een riante voorsprong, de winst al in gedachten, valt het kwartje ineens de andere kant op. De tegenstander komt op stoom en scoort het ene na het andere punt. Ineens kijk je tegen een achterstand aan, en niets lijkt meer te lukken. Wanhoop, frustratie en voorzichtig spel of juist geforceerde acties volgen, de wedstrijd gaat uiteindelijk verloren...

Iedere wedstrijd weer: zo veel zenuwen en spanning dat het (bijna) niet meer lukt om te presteren. Super vervelend! Voor de sporters zelf, maar ook voor jou als coach. Hoe ga je daarmee om? In een reeks korte info-artikelen heeft de Vereniging voor Sportpsychologen Nederland in de nieuwsbrief van NLcoach tips gegeven hoe om te gaan met gespannen sporters. Deze tips staan hieronder.

Met de Olympische Spelen en tal van WK’s en EK’s wordt 2024 voor veel atleten een spannend jaar. Om te kunnen presteren op dat hoogste wedstrijdtoneel, is het belangrijk dat een coach zijn of haar sporters voorbereidt op die wedstrijdspanning. Dat geldt voor coaches op alle niveaus, is de overtuiging van psycholoog Berber van den Berg.

Sporters die willen presteren worden vroeg of laat geconfronteerd met tegenvallers: blessures, vormverlies, gebrek aan motivatie of slechte prestaties. Atleten die daar beter uitkomen of goed mee om kunnen gaan, beschikken over een cruciale eigenschap in de sport: veerkracht. Over dit thema wordt al veel wetenschappelijk onderzoek verricht en ook in de praktijk van de sport en daarbuiten is al veel ervaring opgedaan wat werkt om ‘de knop om te zetten’ bij sporters. Na het Jaarcongres Wetenschap voor de Sportpraktijk 2023 op 28 november in Woerden gingen ruim honderd trainer-coaches en andere geïnteresseerden naar huis met nieuwe inzichten hoe ze veerkracht bij sporters kunnen herkennen en verbeteren.

Een veelvoorkomend kenmerk van (top)sporters is dat ze perfectionistisch zijn. Dit kan helpend zijn in hun carrière om de absolute top te bereiken, omdat ze bereid zijn vol voor hun sport te gaan en er alles voor te doen en te laten. Zo zullen ze net dat stapje extra zetten in trainingen om zich zo goed mogelijk te kunnen ontwikkelen en zich ultiem voor te bereiden op wedstrijden.

Mindfulness. Voor veel topsporters en coaches klinkt het misschien als iets zweverigs en een ver-van-hun-bed-show. Toch kan het juist uitkomst bieden voor topsporters en topcoaches die veel van zichzelf vragen. Om die reden geeft Roxanna van Erp al jarenlang trainingen en cursussen over dit onderwerp. Volgens turncoach Vera Geling, die al anderhalf jaar lang een intensief traject bij Van Erp volgt, is de training een ‘verrijking’.