De groep sporters die het minst moeite heeft met deze overgang heeft zelf gekozen om te stoppen. Er zijn echter veel sporters die deze keuze niet (geheel) vrijwillig maken. Denk bijvoorbeeld aan sporters die het niveau niet meer bij kunnen houden of een prestatie plateau hebben bereikt. Of, nog erger, sporters die zodanig ernstig geblesseerd raken dat ze hun sport niet meer op hetzelfde niveau uit kunnen oefenen. Deze groepen sporters ervaren de meeste problemen.

Topsport Carrière Fases

Het blijkt dat sporters gedurende hun carrière op verschillende manieren bezig zijn met de eindigheid van hun sportleven. Het ligt voor de hand dat een junior-sporter nog niet bezig is met zijn pensioen, dit zijn de sporters die ervoor kiezen nog even niet aan een opleiding te beginnen en hebben veelal nog geen beeld van wat ze na hun sportcarrière willen doen. Goed-presterende senior sporters beginnen zich vaak zorgen over hun toekomst te maken, dit is wanneer veel sporters zoeken naar een parallel-lopende opleiding. Idealiter wordt er in de laatste fase van de carrière geanticipeerd op het komende pensioen en vormen sporters een helder beeld van hun leven na de sport. Dit is het moment waarop ze hun laatste evenement uitkiezen en zaken waar in voorgaande fases geen tijd voor was alvast meer prioriteit krijgen, denk aan opleiding, familie en vrienden.

Wanneer sporters deze fasen rustig en goed begeleid doorlopen is er weinig sprake van problemen. Echter, veelal lukt dat niet. Dus hoe kan je als coach je sporters begeleiden richting een prettig leven na de sport?

1. Maak het onderwerp van gesprek

Voor jonge sporters voelt het ver weg, vaak zijn zij nog volledig gefocust op het halen van de top. De transitie van (top)sport naar het gewone leven verloopt echter het beste wanneer dit geen 'evenement' is, maar een proces. Dat bereik je door er geleidelijk over te praten en de identiteit van de sporter al vroeg breed te houden. Ook jonge sporters kunnen door blessures of andere onverwachte gebeurtenissen vroeger uit hun sportcarrière moeten stappen dan ze zelf voor ogen hadden.

2. Faciliteer parallelle processen

Faciliteer en benadruk het belang van het leven buiten de sport. Dat geldt voor een opleiding, maar ook voor sociale momenten. Hoe breder de identiteit van een sporter, hoe soepeler de overgang na de sport. Hoe meer een sporter geïsoleerd is in zijn sport-bubbel, hoe groter de kans op problemen. Zoek ook naar toepassingen van sportspecifieke skills in de wereld buiten de sport. Bijvoorbeeld, op welke manieren zijn topsport eigenschappen als zelfdiscipline en focus te vertalen naar het doen van een studie, of het excelleren in een baan? Ook normen en waarden uit de (top-)sport kunnen heel waardevol zijn om mee te nemen, denk aan fair play, doelbewustheid en groei gerichtheid. Sta hier af en toe bij stil.

3. Bespreek de toekomstige mogelijkheden binnen en buiten de sport

Wil een sporter na zijn carrière zijn of haar eigen sport blijven beoefenen? Of zijn er andere vormen van sport of bewegen die hij of zij uit zou willen proberen? Wil een sporter betrokken blijven in de sportwereld, bijvoorbeeld als coach of staf? Zijn er wellicht al stappen die een sporter daarvoor nu kan zetten, in de vorm van een opleiding, cursus of stage?

4. Bespreek de praktische zaken

Hoe gaat het afbouwen van het trainingsschema? Wat gaat er veranderen qua dieet? Wat is het dagritme van een niet-topsportdag? Wat gaat er veranderen qua inkomen, sociale steun en andere faciliteiten die wegvallen?

5. Bespreek de emotionele kant van het afscheid

Het is nogal wat, stoppen met je sport. Je neemt afscheid van veel mensen, van een belangrijke fase in je leven maar ook van een stukje identiteit. Dit heeft veel overeenkomsten met het rouwproces, en vraagt om een vergelijkbaar afscheidsritueel. Denk na over een vorm van stilstaan bij alles wat was, en uitkijken naar wat komen gaat. Dat kan zijn in de vorm van een (herdenkings-)feest, het maken van een fotoalbum of het maken van een reis. Stoppen met topsport kan emoties oproepen die passen binnen het rouwproces: boosheid, ontkenning, verdriet en machteloosheid. Normaliseer dit, en maak er ruimte voor. Het kan helpend zijn om gedurende de carrière van sporters af en toe al stil te staan bij welke functies sport voor hen heeft. Denk aan gezelligheid, tijdvulling, inkomen, maar ook uitlaatklep of ego-boost. Denk alvast na over hoe je die functies gaat invullen als de sport wegvalt.

Kortom, maak het onderwerp van het leven na de sport al van jongs af aan bespreekbaar, verbreed de identiteit van een sporter en faciliteer zijn of haar leven buiten de sport. Want sporten is meer dan bewegen, een hobby of baan, dus zoek naar een nieuwe way of life.