Hoe leid je de ontwikkeling van je team in goede banen?

Een team is niet vanzelf een eenheid. Daarin ben jij als trainer-coach een belangrijke factor. Het is dan ook belangrijk om in de teamontwikkeling te investeren. Maar hoe pak je dat aan? Dit artikel geeft je praktische tips om de ontwikkeling van een team in goede banen te leiden.

Uit de praktijk

Het is augustus en hockeytrainer Morris heeft veel zin in het nieuwe seizoen. Zijn team bestaat uit fitte, vaardige en gemotiveerde spelers. Een aantal van hen speelde vorige seizoen al in dit team; de anderen zijn nieuw. De eerste trainingen verlopen zoals je zou verwachten: nog een beetje onwennig, elkaar wat leren kennen, en iedereen doet zijn best.

De eerste wedstrijd verloopt best goed: spelers weten elkaar te vinden, werken hard en winnen met 3-2. In de wedstrijden die volgen gaat het langzaam bergafwaarts. Spelers komen niet uit de verf, het team werkt niet optimaal samen en er worden onhandige keuzes gemaakt, ondanks de vele trainingen gericht op samenspel. Spelers tonen inzet, maar het komt er gewoon niet uit. Wat het team in potentie kan, laat het niet zien. Wedstrijd na wedstrijd eindigt in verlies.

Dit alles heeft invloed op de dynamiek in de groep. Morris merkt spanning, onrust en onvrede onder de spelers. Frustraties worden op een botte manier geuit. Sommige spelers worden onzeker, zowel in de teambesprekingen als op het veld. De eenheid die er in het begin even was, is verdwenen. Spelers komen alleen naar de training, ogen gericht op de telefoon, en vertrekken naderhand snel weer naar huis. Morris praat met het team, bedenkt leuke en afwisselende trainingen en probeert de moed erin te houden. Hij probeert erachter te komen wat er nu precies speelt, maar het blijft ongrijpbaar. Hij kan er zijn vinger niet op leggen. Herkenbaar?

"De ontwikkeling van een groep individuen naar een sterk, goed presterend team gaat vrijwel nooit vanzelf"

Van -1 naar +1 gebeurt niet spontaan

In de organisatiepsychologie is veel bekend over effectieve teamprocessen en hoe je de dynamiek in teams positief kunt beïnvloeden. In de Nederlandse (top)sport wordt hier echter nog erg weinig mee gedaan. Aan het begin van het seizoen komen sporters bij elkaar in een team, waarbij vaak wordt gedacht dat ze vanzelf wel een team gaan vormen. Dat het een kwestie is van goed op elkaar ingespeeld raken, wat teambesprekingen en bijvoorbeeld een avond uit eten. De realiteit is: de ontwikkeling van een groep individuen naar een sterk, goed presterend team gaat vrijwel nooit vanzelf.

Een effectieve dynamiek leidt tot synergie: de prestaties van het team zijn beter (+1) dan je op basis van individuele kwaliteiten verwacht (0). In teams met een ineffectieve dynamiek vallen de prestaties juist tegen (-1). Dat is precies wat Morris meemaakte met zijn hockeyteam.

Jouw rol als trainer-coach

Investeren in teamontwikkeling is dus een must! Niet alleen om te voorkomen dat er een dynamiek ontstaat, waardoor het team gaat onderpresteren. Maar vooral om het team te helpen samen alles eruit te kunnen halen: een goede sfeer, een goede samenwerking, goede communicatie, plezier, inzet en energie. Zodat ze wedstrijd na wedstrijd goed presteren en voor de +1 te gaan. Dit is een voortdurend groeiproces. Een team is nooit uitontwikkeld. Bovendien vinden er gedurende het seizoen altijd (onverwachte) gebeurtenissen plaats, zowel binnen als buiten het team, die van invloed zijn op de dynamiek. Het is dus van belang om het gehele seizoen te investeren in de teamontwikkeling.

Als trainer-coach speel je hierin een belangrijke rol. Juist jij kunt veel doen om de ontwikkeling van je team in goede banen te leiden. En dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. Begin met het verkrijgen van inzicht in welke teamprocessen vóór je team werken, en welke tegen. En doe vervolgens in je begeleiding en coaching een aantal dingen net even anders.

"Wie nu investeert in de ontwikkeling van het team tot één (h)echt team, komt straks beter uit de startblokken dan de concurrenten"

Hoe zit het met jouw team?

Het zijn lastige tijden. Veel sportteams hebben als gevolg van de verscherpte maatregelen hun trainingen (voorlopig) moeten staken. Je team bevond zich in een proces en dat is nu doorbroken. Dit betekent niet dat je met de teamontwikkeling nu even niets hoeft te doen. Doe dat juist nu wel! Want als de teamleden elkaar nu niet of nauwelijks zien en spelsituaties niet getraind mogen worden, is de kans groot dat de dynamiek verslechtert. Dat je merkt dat, op het moment dat de trainingen en competities weer hervat worden, het team een stap terug heeft gedaan in zijn ontwikkeling. En niet alleen dat: wie nu investeert in de ontwikkeling van het team tot één (h)echt team, komt straks beter uit de startblokken dan de concurrenten.

Analyseer je team

Begin met een analyse, door de volgende vragen te beantwoorden:

  1. Hoe stond mijn team er vlak voor de gedeeltelijke lockdown voor?
    • 0: mijn team presteerde in trainingen en wedstrijden precies zoals je zou verwachten op basis van de individuele kwaliteiten.
    • -1: mijn team ging nog niet zo lekker en presteerde minder goed dan te verwachten was.
    • +1: mijn team presteerde nu al beter dan te verwachten was op basis van individuele kwaliteiten.
  2. Waar kan het in de dynamiek van mijn team beter? Geef bijvoorbeeld een score (1 t/m 10) voor de volgende aspecten:
    • De mate waarin teamleden zich goed voelen in de groep en zichzelf durven te zijn.
    • De mate waarin het team een eenheid is (geen kliekjes).
    • De mate waarin teamleden hun (verschil in) mening uiten.
    • Communicatie op ‘het veld’.
    • De mate waarin teamleden elkaar verantwoordelijk houden en feedback (durven) geven.
  3. Welke conclusies kan je trekken? Waar valt in jouw team nog winst te behalen?

Leren hoe jij synergie creëert in jouw team!

Ben je benieuwd wat de kenmerken zijn van effectieve teams en wat veelvoorkomende problemen zijn in de groepsdynamiek van sportteams? Wil je praktische vaardigheden leren waarmee je de teamontwikkeling binnen jouw team positief kunt beïnvloeden? Schrijf je dan in voor de cursus Optimaliseer de Teamdynamiek die online plaatsvindt op maandag 2 en 9 november 2020 van 19.30 - 21.30 uur).

Marjolein Torenbeek is Sportpsycholoog VSPN®. Ze houdt zich bezig met teamontwikkeling in de sport: teams helpen beter samen te werken en communiceren, voor meer synergie en betere teamprestaties. Ook begeleidt ze sporters in hun persoonlijke ontwikkeling en het leren omgaan met wedstrijddruk.