De afgelopen decennia is een verschuiving zichtbaar van leerdoelen naar leeruitkomsten. Er is enkel oog voor prestaties, in plaats van het proces. Alles wordt meetbaar gemaakt, waarbij succes wordt bepaald door het resultaat in plaats van de ontwikkeling. Dat is ook niet gek, want resultaten zijn makkelijker meetbaar dan een leercurve. Er wordt zelfs gesproken van een prestatiemaatschappij of meetcultuur. Alleen is een leercurve niet uit te drukken op een scorebord of via Magister. Het is een weg… met veel bochten en omwegen. Een erg lange route, dus laten we er op z’n minst voor zorgen dat het plezierig is.

De kloof

Een van de grootste valkuilen van een gestandaardiseerd onderwijssysteem is de kloof die ontstaat tussen ‘onderwijzen’ en leren. In de context van sport is dit elke dag terug te zien: een trainer-coach die vasthoudt aan zijn eigen ideeën en geen oog heeft voor de individuele behoeften van zijn sporters. En de sporters? Die hebben veelal een leerstijl die niet overeenkomt met de benadering van de trainer-coach. Los van de goede intentie van de trainer-coach is dit een leeromgeving die niet optimaal is. Er wordt vaak voor een strak en gestandaardiseerd proces gekozen. We stoppen ze in een “one size fits all”-schema in de hoop dat het wat oplevert. Echter bestaat “one size fits all” in leren niet, laat staan dat het wat oplevert. De nieuwe generatie sporters wordt hierdoor niet gevormd, maar juist gestuurd. Leren is juist inspelen op de behoeften en leerstijl per sporter. Deze zijn namelijk uniek. De trainer-coach vervult een belangrijke rol in het verbeteren van mentale, emotionele, cognitieve, psychische en sportspecifieke vaardigheden, maar kan ook van grote waarde zijn door sporters actief te betrekken bij hun eigen leerproces.

Op naar het sportveld!

Vier type sporters, vier leerstijlen. En toch verwachten we vaak dat ze allemaal op dezelfde manier leren. Als we dat willen aanpassen, moeten we ze eerst leren herkennen. Maar hoe doe je dat?

Accommoderende leerstijl

Wekenlang heb je tijdens de voetbaltrainingen geoefend op het ‘opbouwen van achteruit’. De opbouw begint bij de verdedigers, die de bal gecontroleerd naar het middenveld spelen. Vanuit daar wordt het spel voortgezet richting de aanvallers om een scoringskans te creëren. De wedstrijd is nog geen tien minuten bezig en Julian (verdediger) ziet dat Maarten (aanvaller) vrijstaat. Met een crosspass over ruim 50 meter speelt Julian de bal naar Maarten die vervolgens weet te scoren. Een prachtige aanval, maar niet wat er tijdens de teambespreking voorafgaand aan de wedstrijd is afgesproken. “Maar trainer, dit was een kans die ik niet voorbij kon laten gaan”, verklaart Julian achteraf.

Convergerende leerstijl

Floris is een van de pitchers in je honkbalteam. Tijdens een wedstrijd valt het op dat de tegenstander telkens lijkt te weten wanneer hij een effectbal gooit. In de rust spreek je Floris hierover aan, maar jullie komen er samen niet achter waardoor dit gebeurt. Dan mengt Tim, een teamgenoot, zich in het gesprek: “Ik denk dat ik het weet. Elke keer voordat je een effectbal gooit, raak je even aan je pet. Dat is waarschijnlijk een onbewuste gewoonte. Tijdens mijn studie heb ik hier eens wat over gelezen.”

Divergerende leerstijl

Tijdens het sparren is je dekking één van de belangrijkste onderdelen in het boksen. Toch valt het tijdens de training op dat Jorijn regelmatig zijn handen laat zakken. Zijn trainingspartner Koen reageert daar direct op met een snelle directe stoot richting het hoofd. De stoot raakt echter niet het doel, want Jorijn pareert hem telkens beheerst en zet onmiddellijk een tegenaanval in met een paar harde stoten op het lichaam. Je vraagt aan Jorijn waarom hij zijn dekking laat zakken. “Dat deed ik bewust. Aan de hand van videobeelden heb ik gezien dat Koen bij elke aanval zijn eigen dekking laat zakken. Ik probeerde hem te lokken.”

Assimilerende leerstijl

Een paar keer per jaar nodig je een gastspreker uit om je team iets bij te brengen over een bepaald onderwerp. Dit keer heb je een expert uitgenodigd om iets te vertellen over het belang van slaap voor herstel. Max stelt tijdens de presentatie veel vragen, waar de expert positief verrast over is. Enkele weken later komt Max naar je toe om te vertellen dat hij het handboek van de expert heeft gekocht en zelfs al heeft gelezen. “Wil je weten wat er allemaal instaat, trainer?”

En nu verder

Een trainer-coach speelt een cruciale rol door verschillende leerstijlen niet alleen te herkennen, maar ze ook bewust toe te passen bij het plannen en uitvoeren van trainingen. De sporters met een accommoderende en convergerende leerstijl zijn praktisch ingesteld. Zij leren door te experimenteren. Als trainer-coach is het van belang om hun vrijheid, autonomie en ervaringsgericht leren aan te bieden. Geef ze kaders mee waarbinnen ze kunnen experimenteren. De sporters met een divergerende leerstijl zijn beeldend ingesteld. Zij leren door observatie. In plaats dat je feedback aanbiedt in de vorm van woorden, laat je ze bijvoorbeeld videobeelden zien. Zij zullen naar verwachting de videobeelden analyseren om vervolgens de verbeterpunten direct in de volgende training toe te passen. Bij een assimilerende leerstijl zijn de sporters theoretisch ingesteld. Zij leren door te luisteren naar uitleg of feedback, of informatie te bestuderen en vervolgens na te denken over wat ze hebben geleerd en hoe ze dat kunnen verbeteren. De informatie is gebaseerd op wetenschappelijk onderbouwde bronnen.

Een gestandaardiseerd leerproces is efficiënt, maar het kan effectiever. Dus ben jij er klaar voor om de nieuwe generatie sporters te vormen?